ESG trong ngành thép: Bạn cần hiểu gì và vì sao điều đó quyết định vị thế doanh nghiệp?

1. ESG là gì và vì sao nó đang thay đổi ngành thép?

ESG là viết tắt của Environmental – Social – Governance, tạm dịch là Môi trường – Xã hội – Quản trị. Đây không chỉ là một khung đánh giá mà đã trở thành chuẩn mực toàn cầu để đo lường mức độ phát triển bền vững và đạo đức doanh nghiệp. Với ngành thép – một trong những ngành có lượng phát thải khí nhà kính cao nhất – ESG không còn là lựa chọn, mà là điều kiện để tồn tại.

Ngành thép toàn cầu hiện chiếm khoảng 7–9% lượng phát thải CO₂, chủ yếu đến từ các quá trình luyện gang truyền thống bằng lò cao (BF). Khi thế giới hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, ngành thép trở thành tâm điểm chuyển đổi. ESG chính là “bản đồ” buộc các doanh nghiệp phải tuân thủ để được duy trì trong chuỗi cung ứng quốc tế.

Những thay đổi lớn đang diễn ra:

• CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon của EU): bắt đầu giai đoạn thử nghiệm từ năm 2023 và sẽ có hiệu lực thu thuế vào năm 2026. Mỗi tấn thép xuất sang EU nếu không chứng minh được phát thải thấp sẽ bị đánh thuế lên tới 75–100 EUR/tấn.

• Luật minh bạch ESG tại Mỹ: theo Đạo luật minh bạch chuỗi cung ứng, các nhà cung cấp thép cho thị trường Hoa Kỳ phải công bố chính sách nhân quyền, chống bóc lột và phát thải của họ.

• Chính sách mua sắm bền vững tại Nhật, Đức, Bắc Âu: yêu cầu nhà thầu và nhà cung cấp phải chứng minh việc sử dụng thép xanh hoặc có kế hoạch giảm phát thải trung – dài hạn.

2. ESG trong ngành thép: Không chỉ khái niệm mà là hành động cụ thể

(E) – Environmental – Môi trường:

• Phát thải CO₂: Doanh nghiệp cần đo lường và công bố phát thải theo tiêu chuẩn như GHG Protocol (Phạm vi 1, 2, 3). Lò cao truyền thống phát thải từ 2,0–2,2 tấn CO₂/tấn thép, trong khi EAF chỉ 0,3–0,5 tấn nếu dùng điện sạch.

• Tiêu thụ năng lượng: Áp dụng giải pháp tiết kiệm điện trong cán, cắt, đốt lò; tận dụng nhiệt thải.

• Tái chế phế liệu: Tăng tỷ lệ thép tái chế (hiện trung bình toàn cầu ~30%, nhiều nước EU đạt trên 60%).

• Xử lý chất thải: Triển khai hệ thống lọc bụi, nước tuần hoàn, xử lý xỉ lò và dầu mỡ công nghiệp.

(S) – Social – Xã hội:

• An toàn lao động: Ngành luyện – cán thép thường có tỷ lệ tai nạn lao động cao. ESG đòi hỏi có quy trình huấn luyện, giám sát rủi ro và báo cáo tai nạn minh bạch.

• Quyền lợi người lao động: Cung cấp hợp đồng minh bạch, bảo hiểm, điều kiện làm việc đảm bảo.

• Trách nhiệm với cộng đồng: Không gây ô nhiễm cho cư dân xung quanh nhà máy; hỗ trợ các hoạt động giáo dục – y tế địa phương.

(G) – Governance – Quản trị:

• Quản trị minh bạch: Báo cáo tài chính, môi trường, xã hội cần được công khai theo chu kỳ.

• Kiểm soát rủi ro và xung đột lợi ích: Có bộ quy tắc ứng xử, cơ chế giám sát nội bộ và kiểm toán độc lập.

• Chống gian lận và hối lộ: Đặc biệt quan trọng với các doanh nghiệp trong lĩnh vực đấu thầu EPC hoặc cung cấp cho các công trình nhà nước/quốc tế.

3. ESG không phải chi phí – mà là cơ hội tạo khác biệt chiến lược

3.1 Tăng khả năng tiếp cận thị trường và khách hàng lớn

Doanh nghiệp có hồ sơ ESG hoàn chỉnh thường dễ vượt qua vòng đánh giá sơ bộ của các tập đoàn lớn. Ví dụ, tập đoàn IKEA chỉ chọn nhà cung cấp thép có chính sách carbon trung tính từ 2030. Tương tự, Samsung, Toyota, Hitachi đều đã áp dụng tiêu chí ESG vào bảng đánh giá nhà thầu phụ.

3.2 Giúp tránh rủi ro pháp lý và thuế

Các doanh nghiệp không có báo cáo phát thải sẽ không thể xuất khẩu sang châu Âu kể từ 2026 khi CBAM chính thức có hiệu lực thu thuế. Ngoài ra, việc không công khai ESG có thể dẫn tới bị loại khỏi chuỗi cung ứng hoặc thậm chí mất cơ hội gọi vốn từ các quỹ đầu tư ESG toàn cầu.

3.3 Tiết kiệm chi phí nhờ tối ưu quy trình

Nhiều doanh nghiệp sau khi thực hiện kiểm toán năng lượng, đầu tư hệ thống tái sử dụng nước hoặc giảm tiêu thụ điện trong lò đốt đã giảm được 8–15% chi phí vận hành chỉ trong 12 tháng. ESG không đơn thuần là trách nhiệm, mà còn là đòn bẩy hiệu quả kinh doanh.

4. Thách thức và hướng đi cho doanh nghiệp Việt Nam

Thách thức thực tế:

• Thiếu hệ thống đo lường: Hầu hết doanh nghiệp vừa và nhỏ không có thiết bị đo phát thải CO₂, không có phần mềm tính toán năng lượng, thậm chí chưa phân loại chất thải.

• Thiếu chuyên gia: Hiện rất ít nhân sự tại nhà máy được đào tạo về ESG, báo cáo GRI hay kiểm toán phát thải.

• Chi phí chuyển đổi cao: Nâng cấp thiết bị tiết kiệm năng lượng, đầu tư lọc bụi, hoặc đo lường GHG có chi phí lớn, thường là rào cản với doanh nghiệp tư nhân.

Hướng đi thực tế:

• Bắt đầu từ nội bộ: Xây dựng bản đồ ESG nội bộ bằng cách khảo sát hiện trạng, xác định chỉ tiêu môi trường và xã hội phù hợp khả năng.

• Đăng ký chương trình hỗ trợ kỹ thuật: Tận dụng hỗ trợ từ các tổ chức như IFC, GIZ, UNDP hoặc các hiệp hội ngành.

• Hợp tác chuỗi giá trị: Làm việc cùng các khách hàng lớn (nhà thầu, tập đoàn nước ngoài) để cùng xây dựng hệ thống báo cáo ESG tối giản nhưng đáp ứng được yêu cầu quốc tế.

5. Kết luận: Ai đi trước sẽ nắm lợi thế bền vững

ESG đang là xu thế không thể đảo ngược. Với ngành thép – nơi có ảnh hưởng môi trường cao, chuỗi cung ứng toàn cầu phức tạp và khách hàng ngày càng khắt khe – việc đầu tư vào ESG không phải là gánh nặng mà là cơ hội xây dựng thương hiệu khác biệt.

Doanh nghiệp nào hành động sớm, hiểu đúng và thực hiện ESG một cách minh bạch sẽ có vị thế cao hơn trong mắt khách hàng, dễ tiếp cận vốn xanh, và đặc biệt là duy trì được sự ổn định kinh doanh trong thời kỳ mà tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe.

Bạn đang tìm giải pháp gia công hoặc xuất khẩu sản phẩm thép theo tiêu chuẩn quốc tế?
→ Đăng ký để nhận tư vấn kỹ thuật miễn phí từ chuyên viên kỹ thuật của chúng tôi.

ESG không chỉ là báo cáo. Đó là văn hóa, chiến lược và cam kết dài hạn để ngành thép Việt Nam phát triển vững vàng hơn trong kỷ nguyên mới.