Bối cảnh toàn cầu thúc đẩy chuyển đổi công nghệ luyện thép
Trong bối cảnh toàn cầu bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ sang kinh tế xanh và phát thải thấp, ngành luyện thép – vốn chiếm gần 8% tổng lượng khí CO₂ toàn cầu – đang đối mặt với yêu cầu phải tái cấu trúc toàn diện. Một trong những giải pháp công nghệ nổi bật và ngày càng được nhiều quốc gia ưu tiên chính là R-EAF (Recycled Electric Arc Furnace) – lò hồ quang điện sử dụng phế liệu làm nguyên liệu đầu vào.
R-EAF là gì và hoạt động như thế nào? Khác biệt so với lò cao truyền thống
R-EAF (Recycled Electric Arc Furnace) là một loại lò luyện thép bằng hồ quang điện sử dụng nguyên liệu đầu vào là thép phế liệu thay vì quặng sắt như lò cao truyền thống. Công nghệ này sử dụng dòng điện cực mạnh được tạo ra giữa các điện cực carbon để nung chảy phế liệu trong một buồng lò kín. Nhờ không sử dụng than coke làm chất khử, R-EAF giúp giảm đáng kể lượng phát thải khí nhà kính, đồng thời linh hoạt hơn trong quy mô và thời gian vận hành.
Khác với phương pháp luyện thép bằng lò cao truyền thống (BF), vốn cần quặng sắt, than coke và vận hành liên tục, R-EAF sử dụng dòng điện cực mạnh để nung chảy trực tiếp thép phế liệu, không sinh ra khí CO₂ từ quá trình khử quặng. Theo World Steel Association, công nghệ này có thể giảm đến 70–80% phát thải khí nhà kính so với luyện thép bằng lò cao, đồng thời cho phép tái sử dụng tài nguyên nội địa và sản xuất linh hoạt hơn.
R-EAF sử dụng phế liệu và điện năng, trong khi lò cao phụ thuộc vào quặng và than coke
Xu hướng ứng dụng R-EAF tại các nước phát triển
Tại Mỹ, hơn 70% lượng thép hiện nay được sản xuất bằng EAF, và phần lớn trong số đó là từ R-EAF. Châu Âu, trong lộ trình thực thi chính sách CBAM (thuế carbon biên) từ năm 2026, đang đẩy nhanh tiến độ chuyển đổi sang công nghệ này, nhằm giữ lợi thế cạnh tranh cho ngành luyện kim nội khối trong bối cảnh toàn cầu hóa hậu carbon.
Việt Nam trước áp lực chuyển đổi công nghệ luyện thép
Ở Việt Nam, áp lực từ thị trường xuất khẩu lớn – đặc biệt là EU và Hoa Kỳ – đang buộc các doanh nghiệp phải nghiêm túc xem xét chiến lược đầu tư vào R-EAF. Một số tập đoàn lớn như Hòa Phát, Hoa Sen, Thép Miền Nam đã bắt đầu nghiên cứu và thử nghiệm dây chuyền luyện thép bằng hồ quang điện công suất vừa và nhỏ, với mục tiêu ban đầu là cung ứng cho các đơn hàng xuất khẩu có yêu cầu truy xuất carbon rõ ràng và tiêu chuẩn ESG cao.
R-EAF giúp giảm tới 80% lượng khí thải nhà kính trên mỗi tấn thép sản xuất
Rào cản phát triển R-EAF tại Việt Nam
Tuy nhiên, tiến trình này đang gặp một số rào cản không nhỏ:
Chi phí đầu tư cao
Mỗi tổ hợp R-EAF hiện đại có thể tiêu tốn từ 100 đến 300 triệu USD – một con số không nhỏ đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Yêu cầu về hạ tầng điện
R-EAF đòi hỏi hệ thống cung cấp điện ổn định với công suất lớn, điều mà không phải khu công nghiệp nào tại Việt Nam cũng đáp ứng được.
Hệ sinh thái phế liệu chưa hoàn chỉnh
Việt Nam hiện thiếu một hệ sinh thái thu gom – phân loại – làm sạch phế liệu thép chuẩn hóa, khiến các nhà máy dù đầu tư công nghệ cũng khó vận hành hiệu quả nếu thiếu nguyên liệu đạt chuẩn.
Tiềm năng phát triển và cơ hội chiến lược
Mặc dù vậy, tiềm năng phát triển R-EAF tại Việt Nam vẫn là rất lớn:
-
Mỗi năm, Việt Nam nhập khẩu trên 18 triệu tấn quặng sắt
-
Đồng thời tạo ra hàng triệu tấn thép loại thải từ xây dựng và sản xuất công nghiệp
-
Nếu hệ thống thu gom – tái chế được cải thiện, R-EAF sẽ giúp giảm phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu, chủ động sản xuất và tối ưu chi phí
Kết hợp R-EAF và tự động hóa trong gia công kim loại
Không ít doanh nghiệp gia công cơ khí đã bắt đầu dịch chuyển chiến lược, kết hợp lò R-EAF với hệ thống sản xuất tự động như cắt CNC, chấn CNC và hàn robot. Nhờ đó, họ không chỉ luyện thép phát thải thấp mà còn tạo ra các sản phẩm gia công cao cấp theo bản vẽ, phục vụ trực tiếp cho các nhà máy công nghiệp, các dự án năng lượng hoặc cơ sở hạ tầng quốc tế có yêu cầu về truy xuất nguồn gốc vật liệu, tính bền vững và chứng chỉ ESG.
Sự kết hợp giữa R-EAF và tự động hóa giúp nâng cao giá trị sản phẩm cơ khí chế tạo
R-EAF – Chiến lược dài hạn cho xuất khẩu và hội nhập toàn cầu
Từ góc nhìn chiến lược, R-EAF không đơn thuần là công nghệ, mà là cửa ngõ để doanh nghiệp thép Việt Nam hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu thế hệ mới. Khi các thị trường xuất khẩu lớn bắt đầu siết tiêu chuẩn phát thải, thì năng lực sản xuất xanh – minh bạch – linh hoạt chính là lợi thế cạnh tranh bền vững. Và R-EAF là trung tâm trong hệ sinh thái đó.
