1. Phòng vệ thương mại – Công cụ bảo vệ sản xuất nội địa
Năm 2025 chứng kiến nhiều động thái mạnh tay của Bộ Công Thương nhằm chống lại hành vi bán phá giá từ các thị trường nước ngoài. Cụ thể:
-
Ngày 01/04/2025, Bộ Công Thương ban hành Quyết định 914/QĐ-BCT áp thuế chống bán phá giá tạm thời với sản phẩm tôn mạ nhập khẩu từ Trung Quốc và Hàn Quốc.
-
Ngày 21/02/2025, tiếp tục ban hành Quyết định 460/QĐ-BCT, mở rộng phạm vi áp thuế chống bán phá giá với thép cuộn cán nóng (HRC) từ Trung Quốc và Ấn Độ.
Đây không chỉ là phản ứng ngắn hạn mà còn là tín hiệu chiến lược cho thấy Việt Nam đang theo đuổi chính sách công nghiệp chủ động, bảo vệ ngành sản xuất nền tảng. Các doanh nghiệp được bảo vệ sẽ có thêm thời gian và nguồn lực để đầu tư máy móc hiện đại, mở rộng năng lực gia công trong nước và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Tuy nhiên, việc áp thuế cũng cần được giám sát chặt chẽ để tránh bị lạm dụng, tạo ra sự phụ thuộc vào bảo hộ và làm trì trệ động lực đổi mới công nghệ. Do đó, một mặt doanh nghiệp được bảo vệ, mặt khác cũng cần chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh thực chất để không bị đào thải khi chính sách ưu đãi kết thúc.
2. Diễn biến thương mại quốc tế và tác động đến thép Việt Nam
Không chỉ có Việt Nam đang bảo vệ ngành thép nội địa. Trên thị trường quốc tế, xu hướng dựng hàng rào thương mại đang trở thành chuẩn mực mới.
-
Canada đã khởi xướng điều tra chống bán phá giá với dây thép carbon từ Việt Nam từ ngày 22/04/2025. Dù chưa kết luận, nhưng đây là lời cảnh tỉnh với các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam về việc cần kiểm soát kỹ hồ sơ, chứng từ và quy trình sản xuất để đảm bảo tuân thủ quy định nước nhập khẩu.
-
Hoa Kỳ trong khi áp mức thuế lên đến 46% với thép từ nhiều nước châu Á, đã tạm thời miễn trừ với thép Việt Nam do quy trình sản xuất nội địa rõ ràng, minh bạch. Đây là cơ hội để Việt Nam chứng minh năng lực và uy tín của mình trên thị trường toàn cầu. Nhưng nếu các doanh nghiệp không đồng bộ hóa tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc, vẫn có nguy cơ bị loại bỏ trong các lần rà soát tiếp theo.
-
EU, với cơ chế CBAM (thuế biên giới carbon), không chỉ kiểm soát sản phẩm mà còn đánh giá dấu chân carbon của cả quá trình sản xuất. Việc Việt Nam chưa áp dụng hệ thống đo đạc khí thải tiêu chuẩn là một trở ngại. Các doanh nghiệp muốn duy trì thị trường EU cần bắt đầu từ bây giờ việc đầu tư công nghệ sạch và hệ thống quản lý môi trường ISO 14001.
Tóm lại, doanh nghiệp nào chuẩn bị trước – từ hồ sơ pháp lý đến quy trình sản xuất minh bạch – sẽ không chỉ sống sót mà còn tận dụng được lợi thế khi các đối thủ gặp rào cản.
3. Cải cách cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) – Động thái siết chặt và nâng chuẩn
Từ ngày 5/5/2025, theo quy định mới, Việt Nam chính thức chuyển quyền cấp C/O từ VCCI sang Bộ Công Thương. Điều này mang lại ba ảnh hưởng lớn:
-
Tăng minh bạch và độ tin cậy của C/O Việt Nam khi giao dịch quốc tế, vì giấy tờ được cấp bởi cơ quan nhà nước chuyên ngành.
-
Chống gian lận xuất xứ, đặc biệt trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đang tìm cách "lẩn tránh thuế" bằng cách trung chuyển qua Việt Nam.
-
Doanh nghiệp phải nâng chuẩn nội bộ: Hồ sơ sản xuất, kiểm soát nguyên vật liệu, lịch sử mua bán phải được lưu trữ và báo cáo bài bản, không thể làm sơ sài như trước.
Tuy nhiên, việc thay đổi đơn vị cấp C/O cũng khiến không ít doanh nghiệp lo ngại về thời gian xử lý, rủi ro thiếu hồ sơ hoặc quy trình chưa đồng bộ. Để ứng phó, doanh nghiệp nên sớm chuẩn hóa toàn bộ quy trình chứng từ và thường xuyên kiểm tra tính nhất quán của hồ sơ lô hàng.
4. Góc nhìn từ doanh nghiệp – Kịch bản thực chiến từ Inox Dương Đại
Theo đại diện Inox Dương Đại, một đơn vị xuất khẩu các sản phẩm gia công inox tại Hà Nội, các thay đổi chính sách hiện nay vừa là thách thức, vừa là cơ hội để vươn lên:
-
Công ty đã đầu tư hệ thống truy xuất mã vạch cho từng lô hàng xuất khẩu, liên kết với dữ liệu C/O và hóa đơn điện tử, từ đó có thể đáp ứng yêu cầu của Mỹ và EU về hồ sơ gốc.
-
Đồng thời, Inox Dương Đại cũng triển khai quy trình kiểm soát nguồn nguyên liệu và khí thải trong gia công, làm cơ sở chuẩn bị cho các kiểm định khí thải carbon trong tương lai gần.
-
Về năng lực cạnh tranh, công ty tập trung đẩy mạnh mảng gia công theo bản vẽ, linh kiện OEM – dòng sản phẩm có giá trị gia tăng cao và ít bị cạnh tranh bởi hàng giá rẻ từ Trung Quốc.
Chính sách mới là “phép thử” để doanh nghiệp tách biệt giữa làm ăn bài bản và chạy theo lợi nhuận ngắn hạn.
5. Kết luận – Chính sách không còn là rào cản, mà là tiêu chuẩn mới
Chính sách thương mại và hải quan 2025 không đơn thuần là biện pháp hành chính – đó là tấm gương phản chiếu chất lượng và trách nhiệm của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp nào biết tận dụng sẽ biến thách thức thành lợi thế cạnh tranh. Ngược lại, ai trốn tránh chuẩn mực sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu.
Thay vì lo ngại, các doanh nghiệp ngành thép nên coi chính sách là “bàn đạp nâng chuẩn”, từng bước xây dựng năng lực pháp lý, sản xuất và môi trường đủ mạnh để hội nhập quốc tế một cách bền vững.
