Xuất khẩu thép suy giảm mạnh do rào cản thương mại và cạnh tranh giá
Theo số liệu từ Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), quý I/2025, sản lượng thép xuất khẩu của Việt Nam chỉ đạt khoảng 1,745 triệu tấn, giảm 18,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Đáng chú ý, xuất khẩu thép thành phẩm giảm sâu tới 37,2%, chỉ còn khoảng 1,414 triệu tấn.
Các sản phẩm chủ lực đều ghi nhận mức giảm mạnh: thép xây dựng giảm 41,5%; thép cán nóng (HRC) chỉ đạt 198 nghìn tấn, tương đương 26,5% so với cùng kỳ. Nguyên nhân chính là do hàng loạt thị trường lớn gia tăng biện pháp bảo hộ thương mại:
-
Mỹ mở rộng áp dụng thuế nhập khẩu theo Đạo luật 232, duy trì hạn ngạch và thuế suất cao với thép từ Việt Nam.
-
EU siết chặt chính sách phòng vệ thương mại từ tháng 4/2025, nhằm bảo vệ sản xuất nội khối.
-
Ấn Độ – thị trường tăng trưởng nhanh – ban hành thuế tự vệ 12% với nhiều mặt hàng thép nhập khẩu từ ngày 21/4/2025.
Mặt bằng giá thép quốc tế chưa phục hồi rõ rệt cũng khiến doanh nghiệp Việt khó duy trì sản lượng và biên lợi nhuận.
Doanh nghiệp Việt điều chỉnh chiến lược xuất khẩu theo hướng linh hoạt
Trước các rào cản gia tăng, nhiều doanh nghiệp lớn trong ngành đã chủ động tái cơ cấu lại sản phẩm và thị trường tiêu thụ:
-
Tập đoàn Hoa Sen (HSG) đẩy mạnh khai thác thị trường ASEAN, tăng tỷ trọng xuất khẩu tôn mạ sang Đông Nam Á từ 30% lên 45% tổng kim ngạch trong quý I/2025, giúp bù đắp sự sụt giảm từ thị trường Mỹ và EU.
-
Thép Nam Kim (NKG) tập trung vào sản phẩm giá trị gia tăng cao, hướng đến thị trường ngách có ít rào cản thương mại hơn.
Dù vậy, kim ngạch xuất khẩu toàn ngành trong 4 tháng đầu năm 2025 vẫn giảm so với cùng kỳ. Xuất khẩu sang Mỹ chỉ đạt hơn 200 triệu USD, thị phần bị thu hẹp do hàng rào thuế quan. Thị trường EU giảm tiêu thụ do hạn ngạch và thuế carbon (CBAM). Khu vực ASEAN, dù nhu cầu ổn định hơn, nhưng cũng cạnh tranh khốc liệt với thép giá rẻ từ Trung Quốc.
Nhập khẩu thép tăng trở lại, thép Trung Quốc gây sức ép lớn
Trái với xu hướng xuất khẩu, nhập khẩu thép – đặc biệt từ Trung Quốc – lại có xu hướng gia tăng, tạo sức ép lớn lên các nhà sản xuất trong nước.
Trong 4 tháng đầu năm 2025, Việt Nam nhập khẩu hơn 3,1 triệu tấn HRC, giảm nhẹ 15% so với cùng kỳ, nhưng:
-
Thép từ Trung Quốc chiếm tới 62% tổng lượng, khoảng 1,9 triệu tấn.
-
Nhập khẩu HRC khổ rộng (trên 1.880mm) tăng đột biến:
-
Riêng tháng 4/2025: nhập 214.000 tấn, cao hơn 81% so với tổng quý I.
-
Lũy kế 4 tháng: 335.000 tấn, gấp 4,6 lần so với 6 tháng cuối 2024, gấp 25 lần so với cùng kỳ năm trước.
-
Việc thép cuộn khổ lớn ồ ạt tràn vào đang đe dọa nghiêm trọng đến cạnh tranh tại thị trường nội địa. Các doanh nghiệp sản xuất trong nước lo ngại rằng:
-
Thép giá rẻ Trung Quốc sẽ chiếm thị phần tiêu thụ trong nước.
-
Giá bán và hiệu quả kinh doanh suy giảm.
-
Việc làm của lao động ngành thép bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
VSA nhận định, hiện tượng cung vượt cầu trong nhiều dòng sản phẩm cùng với thép nhập khẩu giá rẻ tăng mạnh đang tạo sức ép lớn đến các nhà máy thép trong nước.
Cảnh báo nguy cơ cạnh tranh không lành mạnh và lẩn tránh thuế
Một rủi ro đáng lo ngại là hành vi lẩn tránh thuế chống bán phá giá (CBPG). Sau khi Việt Nam áp thuế CBPG tạm thời với thép cuộn cán nóng khổ ≤1.880mm từ Trung Quốc và Ấn Độ, nhiều nhà xuất khẩu đã chuyển sang HRC khổ lớn để lách luật.
-
Đây là dấu hiệu điển hình của hành vi lẩn tránh thuế.
-
Bộ Công Thương, VSA và cơ quan Hải quan đang tăng cường giám sát và đề xuất áp dụng biện pháp phòng vệ bổ sung.
Nếu không được xử lý kịp thời, nguy cơ thép Trung Quốc lấn lướt toàn bộ thị trường trong nước sẽ trở nên hiện hữu, gây tổn thất lớn cho ngành sản xuất nội địa.
Kết luận
Trong bối cảnh xuất khẩu bị siết chặt bởi rào cản thương mại, còn nhập khẩu tăng mạnh với áp lực giá rẻ từ Trung Quốc, ngành thép Việt Nam đang đứng trước áp lực kép. Để ứng phó hiệu quả, doanh nghiệp cần:
-
Chuyển hướng xuất khẩu sang thị trường ASEAN, Nam Á, Trung Đông.
-
Tăng đầu tư vào sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
-
Phối hợp chặt với cơ quan quản lý để ngăn lẩn tránh thuế và bảo vệ sản xuất trong nước.
Đây là thời điểm các doanh nghiệp thép Việt cần hành động quyết liệt, linh hoạt và chiến lược hơn bao giờ hết để giữ vững thị phần, cả trong nước lẫn quốc tế.
